جشنواره فیلم ونیز ۲۰۲۴ | فیلم Cloud

 فیلم «ابر» (Cloud) به کارگردانی کیوشی کوروساوا، فیلمساز ژاپنی سرشناس، نگاهی به دنیای اینترنتی مدرن دارد و به بررسی تأثیرات فناوری بر روابط انسانی می‌پردازد. کوروساوا در این فیلم، همچون آثار پیشین خود، از تکنولوژی به‌عنوان ابزاری برای آشکارسازی تاریکی‌ها و روشنی‌های درون انسان‌ها استفاده می‌کند. فیلم «ابر» در کارنامۀ فیلمسازی کوروساوا جایگاه مهمی دارد، چرا که بازتاب‌دهندۀ مضامین مهمی است که وی همواره به آن‌ها پرداخته است: تنهایی، جداافتادگی و تضادهای دنیای مدرن.

داستان «ابر» دربارۀ ریوسوکه یوشی (با بازی ماساکی سودا)، جوانی است که از طریق باز فروش کالاها به‌صورت آنلاین زندگی خود را می‌گذراند. یوشی با خرید اجناس ارزان‌قیمت و فروش آن‌ها با قیمت‌های بالاتر، به‌نوعی به شکلی مجازی و بدون هیچ ارتباط انسانی واقعی، کسب درآمد می‌کند. این تجارت او را از هرگونه تماس انسانی دور نگه می‌دارد، اما این بی‌تفاوتی او به تدریج موجب می‌شود تا خشم خریداران ناراضی که به صورت ناشناس در فضای آنلاین فعالیت می‌کنند، اوج بگیرد. هنگامی که تهدیدهای دیجیتال به خشونت واقعی تبدیل می‌شوند، یوشی مجبور می‌شود با تأثیرات انسانی برخوردهای مجازی خود روبه‌رو شود. در این میان، کوروساوا نشان می‌دهد که چگونه تعاملات آنلاین، از بی‌ضرر تا مضر، می‌توانند روابط را تحریف کنند و مرزهای اخلاقی را در جوامع مدرن مبتنی بر شبکه مخدوش سازند.

کیوشی کوروساوا به‌عنوان یکی از فیلمسازان برجستۀ ژاپن، همواره در آثار خود از مضامین پیچیده و اجتماعی استفاده کرده است. فیلم «درمان»  (Cure)، محصول ۱۹۹۷، یکی از بهترین مثال‌های فیلم‌های کوروساوا است که در آن‌ها ابهام و رمزآلود بودن به‌گونه‌ای قدرتمند با مخاطب ارتباط برقرار می‌کند. در این فیلم نیز کوروساوا با بهره‌گیری از سبک بصری منحصربه‌فرد خود، نگاهی به دنیای مجازی امروز دارد که از مفهوم سرمایه‌داری و ارتباطات دیجیتال برای نقد جامعه استفاده می‌کند. در «ابر»، کوروساوا سبک‌های مختلف را با هم ترکیب کرده و انتظار مخاطب را از ژانرهای خاص به چالش می‌کشد. فیلم به‌نوعی تلفیقی از تریلر روان‌شناختی و فیلم هنری است که با استفاده از تکنیک‌های بصری خاص کوروساوا، تنش‌های فزاینده را به شکلی زیبا و هنرمندانه به نمایش می‌گذارد. با این حال، برخلاف فیلم‌های قبلی، این اثر بیشتر بر روی پیام خود متمرکز است تا بر روی ایجاد فضایی مرموز و مبهم.

هرچند «ابر» به‌عنوان فیلمی به‌روز و با مضامینی مرتبط با زندگی دیجیتال معاصر تلقی می‌شود، اما متأسفانه فاقد عمق لازم است و به نوعی دچار سطحی‌نگری است. درحالی‌که فیلم با شروعی جذاب و رازآلود آغاز می‌شود، نیمۀ دوم آن به تکرار و پیش‌بینی‌پذیری می‌گراید و ناگهان سقوط می‌کند و انگاری از خلاقیت تهی می‌شود و حتی منطق فیلم دچار نقصان می‌گردد. «ابر» در نهایت یک تریلر معمولی است که از استعداد و توانایی‌های کوروساوا به‌عنوان یک کارگردان برجسته کمتر استفاده می‌کند. به‌علاوه، این فیلم با وجود سبک بصری قدرتمند و سکانس‌های اکشن دقیق، به نظر می‌رسد که در انتقال پیام خود دچار ابهام شده و بین مخاطبان متفاوت نظرات متناقضی برمی‌انگیزد. هر چند کوروساوا بار دیگر در «ابر» نشان می‌دهد که چگونه می‌تواند ژانرهای مختلف را با هم ترکیب کند و انتظارات مخاطب را به چالش بکشد. او با بهره‌گیری از المان‌های تریلر و ایجاد تنش‌های مداوم، موفق می‌شود فضایی پر از اضطراب و دلهره بسازد. با این حال، برخلاف تریلرهای سنتی، فیلم بیشتر به بررسی روان‌شناسی شخصیت‌ها و نقد جامعۀ سرمایه‌داری می‌پردازد، البته که این نقدها الکن باقی می‌ماند و به نظرم راه به جایی نمی‌برد.

درست است که کوروساوا به‌خوبی می‌داند چگونه بین سبک‌های مختلف تعادل برقرار کند و اثری خلق کند که هم جذابیت‌های ژانری و هم عمق هنری داشته باشد. اما اینجا در این تعامل خللی جدی وارد شده است.

فیلم «ابر» (Cloud) نشان‌دهندۀ تلاش کوروساوا برای بررسی و نقد جامعه دیجیتال امروز است. او با استفاده از تکنیک‌های بصری خاص و سبک داستان‌گویی منحصربه‌فرد خود، در تلاش بوده فیلمی بسازد که به چالش‌های زندگی مدرن و تأثیرات فناوری بر روابط انسانی بپردازد. با این حال همچنان معتقدم «ابر» در مقایسه با دیگر آثار برجستۀ کوروساوا نظیر «درمان» یا «کایرو»، از لحاظ عمق و محتوای معنایی کمتری برخوردار است. این فیلم شاید نتواند انتظارات همۀ مخاطبان را برآورده کند، اما همچنان به‌عنوان یکی از آثار مهم کوروساوا در سینمای معاصر شناخته می‌شود و شاید پلی باشد برای تجربه‌های آتی او. در آستانۀ هفتاد سالگی و ورود به دهه‌ای که شاید دهۀ پایانی کاری او باشد – هر چند ژاپنی‌ها به دلیل طول عمر بالا و انگیزه‌های قویشان تا نودسالگی هم قادر به تولید و کار هستند – با توجه‌ به پیشرفت‌های هر روزۀ تکنولوژی به‌خصوص ارتباطات آنلاین می‌توان شاهد ظهور فیلم‌های دیگری ازاین‌دست بود و شاید او تمایلی به ادامۀ این مسیر نویی که آغاز کرده داشته باشد. درهرحال همواره انتظار برای مشاهدۀ فیلم‌های متفاوت و طرح‌های نو بسیار هیجان‌انگیز است. به‌ویژه بادهایی که از شرق می‌وزد عطر و بویی متفاوت دارند و هیجان رویارویی با آن‌ها برای مخاطبان جایگاه ویژه‌ای دارد.