دیزاین برای دیزاین / ۵- استایلیست کیست؟

در اولین مطلب در سلسله مطالب دیزاین برای دیزاین با عنوان «دیزاین چیست» به سراغ تعریف مفهوم دیزاین رفتیم و دربارهٔ گستردگیِ معنایی دیزاین در دنیای مدرن و این که این گستردگی چه تاثیری بر روی درک و دریافت ما از مفهوم دیزاین داشته صحبت کردیم. سپس به سراغ بررسی سیر و روند تکامل تاریخی مفهوم دیزاین رفتیم و در یک تقسیم‌بندی سه‌تایی، بر روی سیر اندیشه‌های تاثیرگذار بر روی این مفهوم تمرکز کردیم. در این مسیر سعی بر این داشتیم تا لایه‌های متعددی که امروزه بر اثر روند تاریخی بر روی مفهوم دیزاین ایجاد شده را کنار بزنیم تا بتوانیم به مادهٔ خام و اصیل معنای اولیهٔ دیزاین برسیم. این طور در نظر گرفتیم که علی‌رغم تغییر و تحولات زیاد در تاریخ بشر، اما ذات انسان به طور مشخصی تقریبا بدون تغییر مانده. در ادامه دربارهٔ مهم‌ترین جریانات اصلی و تاثیرگذار بر روی مفهوم دیزاین در قرون هجدهم تا بیستم گفتیم. از تلاش صنعت‌گران برای تسلط بر روی دیزاین و از طرف دیگر، تلاش دیزاینرها برای یادگیری فنون جدیدتر و پدید آمدن ایده‌هایی مثل هنرمند/دیزاینر و دیزاینرهای مهندس. در پایانِ بررسی روند تکامل تاریخی مفهوم دیزاین به پنج دههٔ اخیر پرداختیم و گفتیم که در این دوران، بحث بیش از این که بگوید دیزاین چه چیزی هست، بر این موضوع تمرکز دارد که دیزاین چه چیزی نیست!

با یک تعریف اولیه از مفهوم دیزاین، در طی بررسی روند تاریخی تکامل این مفهوم، با موضوع استایلیست‌ها یا همان سبک‌پردازان برخورد کردیم. گفتیم که تولید انبوه و روش‌های جدیدِ تولید منجر به ظهور دیزاینرهایی شد که به «سبک‌پرداز (استایلیست)» معروف شدند و متخصص خلق فرم‌های بصری جدید بودند که مهم‌ترین هدف آن متمایز کردن محصول به لحاظ شکل ظاهری از محصولات رقبا بود (کیمرو، ۲۰۱۲). در این مطلب به صورت متمرکز بر روی این مفهوم صحبت می‌پردازیم و تفاوت‌های میان یک دیزاینر و دیزاینش را با یک استایلیست و کاری که انجام می‌دهد را واشکافی خواهیم کرد.

یک. استایل چیست، استایلیست کیست

استایل نیز مانند دیزاین، مفهومی است که بالا و پایین‌های زیادی داشته و لایه‌های متعددی پیدا کرده. کم‌تر می‌شود که یک تعریف واحد و مستقل برای آن در نظر گرفت. از همین رو باید از جهات مختلفی هم‌چون تعریف این که استایل چگونه به وجود آمد، چه تغییراتی را تجربه کرد، کار یک استایلیست چیست، تفاوت استایل با دیزاین چیست و مواردی این چنینی برای تبیین آن بهره گرفت.

در فرهنگ‌های لغت، استایل را «روش و یا تکنیک به‌خصوصی که چیزی به واسطهٔ آن انجام گرفته، یا خلق و یا اجرا شده باشد»، هم‌چنین «یک شیوهٔ بیانی (نوشتاری یا گفتاری)، یا رفتاری، یا حالت (حسی) یا سبک زندگی که نسبت به سایرین متمایز باشد» در نظر می‌گیرند. در واقع استایل (یا همان سبک) را «چیزی» می‌دانند که به یک «شکل (مثلا مو)» یا «دیزاین و ساخت (مثلا لباس) برای هدفی مشخص»، یا «ظاهر (مثلا فشن)» خاص (تصویر شماره ۱) که از سایرین متمایز باشد «تزریق» و اضافه می‌شود (Merriam-Webster Dictionary, 2024).

در تاریخ هنر، «استایل» به مجموعه‌ای از ویژگی‌ها، انگیزه‌ها و پویاییِ حاکم بر روی مدارس هنری، یعنی دوره‌های مختلف، جنبش‌ها و یا کیفیت‌ها و قالب‌های غالب فرمیِ موجود در این دوره‌ها بر روی کار هنری اشاره دارد. این موضوع نباید با تاثیرات سبکی که یک هنرمند منحصرا برای کار هنری خودش ممکن است به عنوان یک امضای شخصی اتخاذ کند اشتباه گرفته شود. پس در تاریخ هنر، «استایل» را می‌توان ویژگی‌های متمایزکننده و تکنیک‌های فرمیِ مورد استفاده در دیزاین در نظر گرفت که کار یک هنرمند، یک جنبش خاص یا یک بازه و دورهٔ هنری مشخص را تعریف می‌کند و  شامل عناصری مانند موارد زیر است:

• فرم: شکل کلی و ساختار اثر هنری، از جمله ترکیب‌بندی و ترتیب.
• تکنیک: روش‌ها و موادی که توسط هنرمند استفاده می‌شوند، مانند قلم‌مویی، کاربرد رنگ و نورپردازی.
• موضوع: مضامین و موضوعاتی که در یک اثر هنری به تصویر کشیده شده‌اند، که می‌توانند زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی یا شخصی را منعکس کنند.
• ویژگی‌های زیبایی‌شناسانه: جنبه‌های بصری که احساسات یا واکنش‌های خاصی را برمی‌انگیزند، مانند هماهنگی، تعادل و تناسب.

استایل‌های مختلف می‌توانند به طور گسترده (مثلا باروک، امپرسیونیسم) طبقه‌بندی شوند و یا محدود به تعدادی از هنرمندانِ منحصر به فرد باشند. استایل‌ها اغلب با گذشت زمان، تحت تأثیر تغییرات فرهنگی، پیشرفت‌های تکنولوژیکی و تعامل بین سنت‌های هنری مختلف تکامل می‌یابند (تصویر شماره ۲). درک و دریافت مفهوم استایل، در تحلیل و شناخت آثار هنری در زمینه‌های تاریخی و فرهنگی آن‌ها  به هنرمندان کمک می‌کند (Mark McKee, 2023).

از نظر تاریخی، استایل‌های مختلف معمولا از روندها و جنبش‌های اجتماعی، ژئوپلیتیک، فناورانه و مُدِ فکری حاکم بر یک عصر یا دورهٔ خاص پیروی می‌کنند. هر دورهٔ معین می‌تواند دارای استایلی واحد یا چندگانه باشد که به عنوانِ واکنش یا پاسخی در برابر این عوامل پدید آمده است. در حال حاضر، در دنیای دیزاین به طور کلی سبک غالب و واحدی وجود ندارد. بنابراین اصطلاحا گفته می‌شود که در عصر چندگانگی قرار داریم. با این حال، پیشرفت‌های نسبتا تاثیرگذارِ سال‌های اخیر در زمینهٔ توسعهٔ برنامه‌نویسی، بر روی آنچه که بسیاری آن را هنر تولید شده توسط هوش مصنوعی توصیف می‌کنند (تصویر شماره ۳)، به نظر می‌رسد که در حال تولید استایلی باشد که در آیندهٔ نزدیک حاکم بر فضای دیزاین شود (Mark McKee, 2023).

دو. دیزاین در مقابل استایل

استایل، آن چیزی است که هنگام بررسی مواد استفاده شده در یک محصول و زیبایی‌شناسی آن صحبت می‌کنیم. در واقع استایل، بخشی از بخش‌های مختلفِ فرایند دیزاین است. پس از دیزاین اولیهٔ یک محصول، پرداختن به استایل، بخشی از مسیرِ رسیدن به دیزاین و محصول نهایی است. پرداختن به مشخصات فرمی، تکنیک‌های استفاده‌شده در دیزاین و ویژگی‌های زیبایی‌شناسانهٔ یک محصول یا تبلیغ یا یک وب‌سایت/اپلیکیشن و یا هر خروجی‌ای که دیزاین در آن به کار برده شده، جایی است که استایل وارد می‌شود. استایل برای هدف قرار دادنِ یک بازار یا مخاطب هدفِ خاص در نظر گرفته می‌شود.بخش بزرگی از زندگی اکثر دیزاینرها، تا حدودی، غلبه بر این دیدگاهِ تحریف‌شده نسبت به تفاوت بین دیزاین و استایل است. پس اگر دیزاین را در مقابل استایل قرار دهیم باید بگوییم که استایل فقط بخشی از مجموعهٔ کاملی از ابزارهایی است که یک دیزاین را می‌سازد (Jeff, 2023).

تفاوت اساسی بین یک دیزاینر و یک استایلیست این است که یکی از آنها از هیچ، چیزی می‌آفریند و دیگری از چیزهای اطراف خود، می‌آفریند. دیزاینر کسی است که از الهامات و توانایی‌های ذاتی خودش دریافت و سپس خلق می‌کند. یک دیزاینر باید از اصول اولیهٔ مهندسی یک دیزاین و نحوهٔ ساخت آن هنگام خلق کردن آگاهی داشته باشد (تصویر شماره ۴). دیزاینر معمولا در ابتدا ظاهر را با یک اتود اولیه، ایجاد کردن یک الگو و مسیر تولید، ایجاد می‌کند. این ممکن است با کمک یک مرکز تولیدی صنعتی، خدماتی، بازرگانی و یا استارت‌آپ‌ها و توسعه‌دهندگان محصولات دیجیتال انجام شود. دیزاینرها هم‌چنین روی مجموعه‌های مختلف کار می‌کنند و محصول را برای زمان و دورهٔ مد نظر و خاصی آماده می‌کنند. آنها باید بسیار دقیق و خلاق باشند. در حالی که، یک استایلیست از چیزهای موجود در اطراف خودش است که دست به خلق می‌زند. آنها آیتم‌هایی را در اطراف خود جمع‌آوری می‌کنند یا یک محصول دیزاین‌شده و موجود را می‌گیرند و سپس تغییراتی روی آن ایجاد می‌کنند. به همین دلیل است که به طور مثال یک استایلیستِ مد، لباس، انواع اکسسوری و موارد دیگر را برای ایجاد یک ظاهر، یک احساس و خلق یک تصویر معنادار انتخاب و ترکیب می‌کند. انواع مختلفی از استایلیست‌ها وجود دارند، مانند استایلیست مد که در صنعت پوشاک کار می‌کنند و لباس‌ها را از دیزاینرها و همچنین اکسسوری‌ها و کفش‌ها را انتخاب می‌کنند و مورد استفاده قرار می‌دهند (تصویر شماره ۵). استایلیست‌ها با سردبیران، عکاسان و مدیران هنری همکاری می‌کنند تا ظاهر نهایی مورد نیاز را به دست آورند. به عنوان یک مثال دیگر، استایلیست‌هایی هستند که برای ویترین‌ها، نمایشِ فروشگاه‌ها و حتی نمایش جواهرات فعالیت می‌کنند. این افراد هم‌چنین جواهرات و اکسسوری‌ها را برای تبلیغات چاپی یا عکاسی مورد استفاده قرار می‌دهند (Elias, 2018).

همیشه نوعی نگرش سلسله‌مراتبی بین دیزاینرهای سطح بالاتر وجود دارد که استایلیست‌ها را دارای توانایی کم‌تری می‌پندارند. اما به هیچ وجه این طور نیست و تفاوت‌هایی که زمینه‌های فعالیتی در این دو مقوله وجود دارد باعث می‌شود تا در عینِ هم‌پوشانی‌هایی که بین‌شان وجود دارد، برای رسیدن به سطح تخصصی در هر کدام از آنها، نیاز به سال‌ها تلاش و زحمت باشد. در نتیجه، دیزاینرها و استایلیست‌ها به یک اندازه مهم و به یک اندازه نیاز به خلاقیت دارند. اشتباه دیگری که وجود دارد این است که یک دیزاینر خوب، باید در کار استایل نیز خوب باشد. بله، در قالب یک هنرمند چیزی به نام «چشم» دارید، به این معنی که اگر در یک زمینه خلاق باشید، باید در همهٔ زمینه‌های هنر و دیزاین خلاق باشید. اما چرا این قضیه گاهی برای یک دیزاینر سخت است؟ به این دلیل که مغز یک دیزاینر با مغز یک استایلیست متفاوت است. یک دیزاینر بیش‌تر دارای مغزی مهندسی‌شده، منظم و دسته‌بندی‌‌شده است و باید بفهمد که چگونه چیزی را از یک ایدهٔ کاملا خام، به یک محصول نهایی برساند. اما ویژگی‌هایی که مغز یک استایلیست در طول زمان بر اساس آن یاد می‌گیرد و تربیت می‌شود، چیزی غالبا برعکس نسبت به مغز یک دیزاینر است (Elias, 2018).

منابع

style. (2024). In Merriam-Webster Dictionary. https://www.merriam-webster.com/dictionary/style

What is the definition of “style” in art history? (۲۰۲۳). Mark McKee. https://qr.ae/p2AFth

Wikipedia contributors. (2024, July 3). Style. Wikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/Style

Jeff. (2023, June 21). Design vs Style. www.caffeinecreative.co.uk. https://www.caffeinecreative.co.uk/design-vs-style/#:~:text=Style%20is%20part%20of%20the,aimed%20at%20a%20specific%20market

Elias, S. (2018, March 9). The difference between a designer and a stylist. https://www.linkedin.com/pulse/difference-between-designer-stylist-susan-elias/

Design movements. (n.d.). Design Technology. https://designkmg.weebly.com/design-movements.html

Sa, A. E. (2024, September 3). Styling vs. Design: What’s the Difference and Why Does It Matter? Medium. https://bootcamp.uxdesign.cc/styling-vs-design-whats-the-difference-and-why-does-it-matter-c3e0b21dbaf8

Nguyen, C. (2018, June 13). What does it mean to have a design style? – Celine Nguyen – medium. Medium. https://medium.com/@mynameisceline/what-does-it-mean-to-have-a-design-style-1ec25030372d

Fussell, G. (2023, October 3). Design styles across 10 decades. Design & Illustration Envato Tuts+. https://design.tutsplus.com/articles/10-decades-of-design–cms-29370

Bhatti, F. (2022, June 3). Graphic Design Styles – Faizan Bhatti – Medium. Medium. https://bhattifaizan.medium.com/graphic-design-styles-fa85aff1ff69

فرانک کیمرو (۲۰۱۲). شکل دیزاین. ترجمه: راضیه خشنود (۱۴۰۱). تهران: انتشارات مشکی