امروزه شما میتوانید وارد موزۀ اورسی در پاریس شوید و این شاهکار جنجالبرانگیز ادوار مانه را از یک قدمی تماشا کنید. اما همیشه اینطور نبوده است. هنگامی که اثر مانه به نام «المپیا» برای اولین بار در سال ۱۸۶۵ به نمایش در آمد چنان باعث خشم و عصبانیت تودههای مردم شد که مسئولین گالری از ترس هجوم مردم مجبور شدند آن را به عقب گالری انتقال داده و در بالاترین نقطۀ دیوار، که بهسختی قابل رویت بود، نصب کنند.
منتقدان هنری نیز به اندازۀ تودههای عام عصبانی بودند و به طرز پرخاشگرانهای المپیای مانه را تقبیح و محکوم میکردند. آنها از همۀ عناصر این نقاشی متنفر بودند و آن را اهانتی به هنر برهنۀ آکادمیکی زمانه میدانستند و مدعی بودند که نمیتوان یک کارگر جنسی یا «روسپی» را جایگزین ونوس ساخت.
این که عوامالناس به اهمیت جامعهشناختی این اثر پی نبردند، آن قدرها مهم نیست. بهقول خاقانی: «بچشم عوام سنگچه چون لؤلؤ است»، اما این که منتقدان هنری نیز از اهمیت جامعهشناختی آن غافل ماندند، بسیار اعجابآور است. شاید بتوان گفت که المپیا اولین نقاشیای بود که باعث شد پای طبقۀ کارگر و عوام به سالنهای هنری که تاکنون مختص بورژواها بود، باز شود.
المپیا بیشک یکی از زیباترین شاهکارهای نقاشی در تاریخ هنر محسوب میشود. در حالی که نقد هنری آن را مردود میشمارد، شاعر کبیر شارل بودلر این اثر مانه را تحسین میکرد، چرا که به نظر او، بر خلاف هنر برهنۀ آکادمیکی که صرفاً یک زن اساطیری برهنه را در جایی ایستاده یا درازکشیده به طرز بیروحی بازنمایی کرده، مانه به المپیا شخصیت و سکشوالیتۀ خاص خویش را بخشیده بود: المپیا هم یک معشوقۀ محترم است و هم یک روسپی بی پروا؛ هم معصوم است و هم گناهکار.
چشمان المپیا به بیننده خیره میشود و با نگاهی ملیحانه به تماشاگر میفهماند که تو داری از تماشای بدن عریان من لذت میبری، ناقلا!
گرچه المپیا هم یک معشوقه و هم یک کارگر جنسی عریان بود، اما با این وجود او از شرکت در بازهای اجتماعی که از کارگران جنسی معشوقه، و از زنان طبقه ی کارگر عیاش میسازند، سر باز میزد. المپیای زیبا، که گیراییاش حتی برای مخالفین امروزی آن نیز غیر قابل انکار است، اولین زن مدرن و آوانگاردی است که با جنس مخالف خود حرف میزند و با وقار اعتراف می کند: «من نه روسپیام و نه معشوقه، من نه همسرم و نه مادر، من، پیش و بیش از هر چیزی، یک زن هستم.
این تابلو در موزۀ اورسی نگهداری میشود، یکی از مشهورترین موزههای هنری در پاریس. این موزه در ساختمانی تاریخی که سابقاً ایستگاه قطار بوده، واقع شده و در سال ۱۹۸۶ بهعنوان موزه افتتاح شد. موزه اورسی به نمایش آثار هنری از نیمۀ دوم قرن نوزدهم تا اوایل قرن بیستم اختصاص دارد، با تمرکز ویژه بر هنر امپرسیونیسم و پستامپرسیونیسم. آثار هنرمندان برجستهای همچون کلود مونه، ادوارد مانه، ونسان ون گوگ، ادگار دگا، پیر آگوست رنوار، و بسیاری دیگر در این موزه به نمایش گذاشته شده است. نقاشی، مجسمهسازی، عکاسی و هنر تزئینی از جمله انواع هنری هستند که در این موزه دیده میشوند.
olympia by edouard manet, 1865
***