طی دو ماه گذشته، کانادا سخت‌ترین ماه‌های آتش سوزی خود را تجربه کرده است. آتش سوزی‌هایی که هر ساله انتظار می رود و به وقوع می پیوندد. امسال اما تخمین‌ها نشان از وسعت حداقل 17.8 میلیون هکتاری آتش، و حدود 12 برابری سال گذشته (2022) دارد. این میزان، تاکنون بالاترین رکورد را در سطح و تعداد (بسیار بیشتر از آتش سوزی سال 1995 با میزان 7.1 میلیون زمین سوخته)، به خود اختصاص داده است و در حال حاضر نیز آتش نشانان، مشغول زوراندازی با حدود 6500 آتش فعال در این کشور هستند.
در این میان، استان بریتیش کلمبیا، با 2.5 میلیون هکتار و تعداد حدود 2200 آتش، تاکنون بالاترین سطح اراضی سوخته و تعداد آتش فعال را به خود اختصاص داده است و در ماه آگوست (2023)، تعداد بسیار بالای آتش‌های خارج از کنترل، تبدیل به تهدید بسیار بزرگی برای زیست حیوانات و انسان‌ها در این منطقه شده بود، به طوریکه دولت بریتیش کلمبیا باتوجه به شدت گرفتن سرعت انتشار آتش، وضعیت را اضطراری اعلام و 35 هزار خانه را مجبور به تخلیه کرد. آتش به مرکزیت شهر کلونا، با 150 هزار نفر جمعیت، در منطقه اوکاناگان، در حال پیشروی بود که منجر به تخلیه تعداد زیادی از خانه های این شهر شد و در نهایت، حدود 190 خانه در منطقه اوکاناگان، در شعله‌های آتش سوخت (ciffc.net) و شاخص آلودگی هوا مقداری بالاتر از 350 را رکورد زد. این طبیعت بود که توانست در کمتر از چند روز زندگی شهری را مختل و مردم را مجبور به رها کردن و فرار از خانه‌های خود کند. تصویر زیر، برای درک میزان وسعت اراضی تحت سیطره آتش ایالت بریتیش کلمبیا آورده شده است. وسعتی حتی بیشتر از ایالت نیویورک.
این آتش سوزی‌های وسیع، مختص به کانادا نبوده و در همان زمان، آمریکا نیز با مرگبارترین آتش سوزی خود در قرن اخیر در جدل بود. آتش سوزی‌های عظیم سال‌های 2001 و 2002 در استرالیا و روسیه، از دیگر مواردی هستند که نشان از خشم طبیعت دارد.
کارشناسان اذعان دارند که رابطه مستقیمی میان آتش‌سوزی‌های سال‌های اخیر که هرساله با شدت بیشتری تکرار می‌شوند، با تغییرات آب و هوایی (Climate Change) وجود دارد. هوای گرم‌تر، به معنای تبخیر بیشتر، پوشش گیاهی خشک‌تر و احتمال شعله‌ور شدن بیشتر است. بسیاری از آتش سوزی‌ها، ناشی از رفتارهای انسانی و بی‌توجهی به قوانین حضور در طبیعت بوده، اما نمی‌توان از تاثیرات تغییرات اقلیمی مانند صاعقه‌ها، طولانی‌تر شدن روزهای آتش سوزی، بارندگی‌های کمتر و چوب‌های مرده و خشک شده بیشترکه ناشی از تکثیر حشراتی است که در هوای گرم شانس بقاء، تولید مثل و فعالیت بیشتری دارند، چشم پوشی کرد.
هیئت بین دولتی تغییرات آب و هوایی (IPCC)، در گزارش سال 2019 خود اعلام کرد که تحقیقات آماری نشان می‌دهد تغییرات آب و هوایی از علل طولانی شدن زمان آتش سوزی‌ها و وسیع‌تر شدن شدت آن شده است. اما نقش انسان در این تغییرات آب و هوایی چیست و چگونه می‌توان در مسیر بهبود حرکت کرد؟
تحقیقات هیئت مذکور نشان می‌دهد که این تغییرات ناشی از ورود گازهای گلخانه‌ای حاصل از فعالیت‌های انسانی به داخل جو بوده و نکته قابل تامل اینکه آتش سوزی‌های گسترده و سوختن درختان، منجر به افزایش تصاعدی گازهای گلخانه‌ای می‌شود و گویی مسابقه‌ای بی‌پایان میان انسان و طبیعت در گرفته است.
این تغییرات آب و هوایی که نه تنها شامل آتش سوزی‌های گسترده، بلکه خشکسالی، طوفان و … بوده است، دولت کانادا را متحمل هزینه‌های بسیاری کرده است، به طوریکه طی سال‌های 2010 تا 2019، هزینه خسارت‌های ناشی از این تغییرات، دو برابر سال‌های 1983 تا 2009 بوده و میانگین هزینه هر فاجعه، از دهه 1970، حدود 1250 برابر شده است. برآوردها نشان می‌دهد هزینه یک سیل یا طوفان معمولی از حدود 8 میلیون دلار در دهه 1970، به بیش از 110 میلیون دلار رسیده است و نکته قابل توجه آنکه طی دهه گذشته، متوسط هزینه‌های تحمیلی بلایای ناشی از تغییرات آب و هوایی و خسارات فاجعه بار آن، افزایش 5 تا 6 درصدی سالانه در رشد تولید ناحالص داخلی (GDP Growth) را به همراه داشته است (منبع: Canadian Climate Institute).
خسارات تغییرات آب و هوایی، محدود به بعد اقتصادی و زیست محیطی نبوده و دربرگیرنده جنبه‌های دیگر زندگی نظیر سلامت روحی و جسمی انسان‌ها نیز می‌شود و این همه جانبگی خسران، نیاز به مدیریت این خطرات را از همیشه بیشتر گوشزد می‌کند.
موانع زیادی برای پیشرفت در اجرای برنامه‌های سازگاری (Adaptation Strategies) و مقابله با تغییرات آب و هوایی وجود دارد که کمبود بودجه، تنها بخشی از آن است. عدم شفافیت در مورد اهداف و اولویت‌های برنامه‌های سازگاری، فقدان اقدامات سیاستی مشخص، غیرمتمرکز بودن و ناهماهنگی حکمرانی از دیگر دلایل و موانع پیشرفت قابل قبول در برنامه‌های سازگاری به شمار می‌آیند.
در این راستا، شاید بتوان مهم‌ترین استراتژی مقابله را سرمایه‌گذاری در تاب آوری، (Resilience) به معنای افزایش ظرفیت اکوسیستم، جوامع و سیستم‌ها برای مقاومت و انطباق با تاثیرات آب و هوایی، بهبود اختلالات و ادامه عملکرد موثرطبیعت، قلمداد کرد. افزایش بودجه عمومی به نفع این تاب‌آوری، هماهنگی رویکردهای سازگاری با تشکیل دولت‌های استانی، منطقه‌ای و بومی از طرف دولت فدرال در سطح سیاستگذاری و محافظت از طبیعت با سیستم‌های رصد، بهره‌مندی از انرژی‌های پاک، بهینه‌سازی سازه‌های شهر، تغییر ساختارهای آموزشی و کاری (کاهش رفت و آمدهای درون شهری) و …، در سطح اجرا، می‌توانند اقداماتی موثر در کاهش تاثیرات مخرب تغییرات آب و هوایی به حساب آیند.
