جهان هنر دراین روزها تفاوت بسیاری با سال‌های گذشته دارد. در دنیای این روزها، معیار و سنجش یک اثر هنری نه‌تنها به حوزۀ مختص خود، بلکه به عوامل بسیاری مانند اتفاق‌های اجتماعی، سیاسی و حتی اقتصادیِ روز بستگی دارد.
البته که در دوره‌های مختلف این تأثیر با توجه به نوع اثر و یا اتفاق‌ها و اخبار پیرامون صاحب اثر کم‌‌وزیاد می‌شود، اما در چند سال اخیر جنبش‌های اجتماعی و سیاسی بسیاری در ایران و جهان باعث شده تا این تأثیر بیش‌ازپیش در استقبال و یا بایکوت آثار هنری به چشم بیاید.
شاید یکی از بیشترین کسانی که در این سال‌ها آماج حمله‌ها و احکام مختلف از سوی مخاطبان شده محسن نامجوست.
نامجو که از ابتدای ورود به بازار موسیقی، مشهور به شکستنِ خط‌ها و محدودیت‌های معمول در ژانر و سبک بود با انتخاب‌های جنجالی برای اشعار و قطعه‌های خود به پدیده‌ای خط‌شکن تبدیل شد که توانست زودتر از آنچه باید بر سر زبان‌ها بیاید. حال چند سالی است به دلیل خبرهای حاشیه‌ای که برای زندگی خصوصی‌اش مطرح شده، مدتی در صدر اخبار قرار گرفت و باعث شد بسیاری از مردم و حتی طرفدارانش او را هم به جرگۀ هنرمندان محکوم به بایکوت بفرستند.
او پس از اتفاق‌های اخیر چندین بار به روش‌های مختلف به توضیح و توجیه حواشی پرداخت، اما صحبت‌های نامجو نه‌تنها کمکی به آرام کردن مسائل نکرد، بلکه عمدی یا سهوی هیزم بر آتش این اتفاق‌ها ریخت.
این مسائل تا جایی پیش رفت که برخی از طرفداران او، گوش دادن به موسیقی‌اش را گیلتی پلژر خود بدانند و برای شنیدن صدای خوانندۀ مورد علاقۀ خود به دنبال توجیه باشند.
حال تقریباً چند هفته‌ای است آلبوم «اولی» به بازار موسیقی آمده.
«اولی» بیستمین آلبوم موسیقی کارنامۀ هنری محسن نامجو است که با بازخوردهای متفاوتی روبه‌رو شده است.
نامجو نام اثر را بر اساس یکی از اشعار معروف لسان‌الغیب «این خرقه که من دارم در رهن شراب اولی» انتخاب کرده است.
انتخابی که با توجه به کاراکتر نامجو چندان هم عجیب نیست.
از ظواهر پیداست، طرفداران نامجو همچون مطنطن برای این آلبوم در انتظار نبوده‌اند. حال باید دید این اتفاق به دلایل موسیقیایی‌ست یا تحت تأثیر حواشی پیرامون نامجو.
«اولی» شامل نُه قطعه است، به مانند کارهای دیگر قطعات آلبوم جدید هم به سبک تلفیقی، ترکیبی از موسیقی کلاسیک و فولک ایرانی و تنظیم‌های راک و بلوز است.
مسعود فیاض‌زاده آهنگساز و تنظیم‌کننده و از اعضای اصلی گروه minus one، مثل گذشته در این آلبوم هم در پنج قطعه با نامجو همکاری می‌کند.
احسان بیرقدار آهنگسازی که بیشتر آثار او را در فیلم‌های سینمایی به یاد داریم هم در دو قطعه این آلبوم همراه بوده.
اولین مواجهۀ من با این اثر در پلتفرم موسیقی اسپاتیفای است. به‌همین علت اسامی تمامی شعرا و اطلاعات کامل و رسمی از آلبوم در اختیار ندارم.
اما با توجه به گفته‌های نامجو در صفحۀ شخصی‌اش، اولین قطعۀ این آلبوم به نام «شاعر» با همکاری فیاض‌زاده تنظیم شده است، در شروع این قطعه، شنونده به‌سرعت به یاد کارهای قدیمی نامجو می‌افتد. تحریرها و جنس صدای نامجو در قطعات راک تقریباً به یک سبک است. به‌طوری‌که حس می‌کنیم اولین بار نیست که این قطعه را شنیده‌ایم. البته این امر به طور معمول یک ضعف به شمار نمی‌آید، به شرطی که تنظیم و ملودی به تکرار نیفتد. کلام در ترجیع‌بند تکرار می‌کند که «شعر از شعور بروید شاعر ز فهم محدوده»، تا بتوانیم آدرس ابتدایی هنرمند در فهم فرم اثر جدیدش را حدس بزنیم.
صدای آرامش‌بخش ویولن‌سل در قطعۀ دوم نوید‌بخش یک اثر عاشقانه است. «منگر» با شعری از زنده‌یاد حسین منزوی که به دید بسیاری بهترین غزل‌سرای مدرن ایران است. نامجو در این قطعه باز هم با یک ملودی و تنظیم آشنا ما را به یاد عاشقانه‌های آرام مطنطن و از پوست نارنگی مدد می‌اندازد.
ترکیب موسیقی آلترناتیو در گام می مینور با شعری از حافظ، اتفاقی که در قطعۀ سوم این آلبوم رخ می‌دهد.
انتخاب اشعار نامجو همیشه با ظرافت و دقت خاصی همراه بوده. قطعۀ «اولی» برگرفته از شعر بی‌نظیر حافظ شیرازی، انتخابی هوشمندانه است که به اتفاقاتی که پیرامون نامجو در این سال‌ها افتاد چندان بی‌ارتباط نیست.
سیاوش اخلاقی در این قطعه با نامجو همکاری می‌کند.
نامجو در قطعۀ بعدی، غزلی عاشقانه از سعدی را برگزیده است. «مشنو ای دوست که غیر از تو مرا یاری هست» عاشقانه‌ای آشناست. شاید یکی از معدود نوآوری‌های این آلبوم را در این کار بتوان یافت. تنظیم و ملودی این قطعه برای شنوندگان آلبوم حس آشنایی‌زدایی به همراه دارد. بشخصه در میان تمام کارهای «اولی» این قطعه را بیشتر از همه دوست دارم.
«هر که ز ماه گویدت رخ بنما که همچنین»
پنجمین ترک آلبوم یعنی «گره گره» که از آثار قبلی نامجوست در این آلبوم با تتظیم متفاوتی از مسعود فیاض‌زاده دوباره خوانی شده است. شعر آشنای مولانا برای طرفداران نامجو رجعت به خاطرات گذشته است، اما با فرمی جدید.
ششمین اثر این آلبوم به نام «سیم دندانک» با همکاری علی جافری آهنگساز و نوازنده که در گذشته هم با محسن نامجو همکاری داشته ساخته شده است.
این قطعه یادآور قطعاتی از نامجوست که بخاطر اشعار غیر معمول‌تر و به‌اصطلاح «نامجویی‌‌تر» زمان بیشتری برای هم‌نشینی و ادراک می‌طلبد. ملودی کار در گام دو دیز ماژور با استفاده از سازهای سنتی‌تری همچون سه‌تار و سازهای کوبه‌ای در این ترک فضای کار را قدری حماسی و اصیل‌تر می‌کند.
“خلّص” نام قطعۀ بعدی این آلبوم است که باز هم با شعری از حافظ شیرازی و تنظیم مسعود فیاض‌زاده همراهیم.
حال‌وهوای این ترک کمی با بقیۀ کارهای این آلبوم متفاوت است و تنظیم بلوز کار بسیار جذاب از آب درآمده. البته که نامجو قبل از این هم در مطنطن و لنگ راک از موسیقی بلوز در کارهایش استفاده کرده بود.
«پروردمت» نام قطعه‌ای است که با همکاری احسان بیرقدار ساخته شده. شعری از سعدی شیرازی با ملودی تقریباً تکراری اما تنظیم با کیفیت که به شکل دیگری تلفیق کارهای کلاسیک نامجو با سولوی گیتار بیرقدار است.
در انتها، هنرمند آلبوم را با شعری از سعدی شیرازی به اتمام می‌رساند.
آخرین ترک از آلبوم «اولی» به نام «به روز باران» نام دارد که آهنگسازی و تنظیم آن بسیار شبیه به آثار قبلی‌اش، به‌خصوص آلبوم از پوست نارنگی مدد است.
به‌طور کلی آلبوم جدید محسن نامجو را می‌توان از دو نگاه قضاوت کرد:
نگاه اول که نگاهی خوشبینانه است: نامجو را در ادامۀ راه موفق قبلی خود می‌داند. جایی که هنرمند با توجه به استقبال مخاطب از آثار قبلی و با کمی تغییر جزئی، همان مسیر قبلی را پیموده و سعی کرده تا با حفظ کیفیت ضعف‌های گذشته را بپوشاند و سبک خود را ادامه دهد. به طوری که با درگیر کردن دوبارۀ مخاطب با همان حال‌وهوا و فضای گذشته نامجوی همیشگی را با کمترین ریسک می‌پذیرد. این نگاه، موفقیت هنرمند را در تداوم کیفیت می‌بیند و انتظار تغییرات زیاد را ندارد.
اما نگاه دوم که نگاهی منتقدانه‌تر است: نامجو را تکراری و بدون دستاورد جدیدی می‌بیند، اکثر قطعات آلبوم سبک و سیاق کارهای گذشتۀ نامجو را دارد و پس از چند ثانیه گوش دادن، شما را به یاد یکی از کارهای قدیمی‌تر او می‌اندازد، انگار هنرمند پروای تجربیات جدید و از دست دادن مخاطبان خود را دارد و حتی در انتخاب شعر و ملودی هم از یک فرمول قدیمی وام می‌گیرد.
همان‌طور که پیشتر اشاره شد، حفظ کیفیت یک اثر هنری و ادامۀ سبک و سیاق گذشتۀ یک هنرمند اتفاق بدی نیست به شرطی که به ورطۀ تکرار و فرسایش نیفتد. نامجو در این آلبوم اتفاق جدیدی رقم نمی‌زند، اما به فرسایش هم نیفتاده. طرفداران او هنوز می‌توانند چند ترانه این آلبوم را تا چند سال بعد گوش کنند و لذت ببرند، اما قطعاً آن حس‌وحال آلبوم مطنطن را برایشان نخواهد داشت. از طرفی ادامه‌دادن فرمول گذشته به افزایش مخاطبان نامجو کمکی نمی‌کند.
به طور کلی «اولی» آلبومی است که نه در حد بهترین‌های کارنامۀ نامجو بدانیم و نه جزو آثار ضعیف او، در یک جملۀ کلی آلبوم «اولی» ادامۀ راه اوست، راهی که البته هیچ‌گونه پیچ‌وخم اضافه‌ای ندارد، شاید این سکون و این آرامش نیازی بود که نامجو باید به آن پاسخ می‌داد، یک آلبوم بدون جنجال برای دستیابی به یک فضای بدون جنجال که این روزها نامجو بسیار به آن نیاز دارد.
